Symposium Gedrag & Pandemieën

Mentale gezondheid en weerbaarheid

Sessie 1. Interactieve sessie: Crisismanagement oefening: De preparatie-, acute en nafase, stappen richting een weerbaardere samenleving bij toekomstige pandemieën met als basis welzijn en sociale cohesie

De wens is een veerkrachtige/weerbare samenleving te hebben wanneer er een crisis, zoals een pandemie, uitbreekt. Welzijn en sociale cohesie zijn fundamentele pijlers voor crisisbestendigheid van de samenleving, maar hoe kunnen we als samenleving weerbaarder zijn voor een volgende pandemie? Met scenario’s en oefeningen gaan we aan de slag gaan om antwoorden te vinden op onderdelen van deze vraag.

Spreker: Elske Marra, RIVM

Sessie 2. Interactieve sessie: Over weerbaarheid en een levensreddende sociale infrastructuur in crisistijd

Kan een sterke sociale infrastructuur in wijken en buurten levens redden tijdens crisis en burgers weerbaarder maken? Aan de hand van een simulatie gaan we met deelnemers in gesprek over wat er nodig is in wijken, buurten en dorpen om een adequate welzijnsrespons in de samenleving te bewerkstelligen als er sprake is van een pandemie of andere crisis. 

Spreker: Carla Kolner, HU & Ard Sprinkhuizen, HU

Sessie 3. Interactieve sessie: Gemeenschappen en Beleidsmakers: Veerkracht in Crisistijd door Betrokkenheid (deels Engels)

This interactive session explores how active engagement between communities and decision makers enhances joint decision making to enhance resilience during crises. Participants will discuss various barriers and strategies for inclusive collaboration that support mental well-being, informed behavior, and effective policy during pandemics and other emergencies.

Spreker: Muhammad Sharjeel, UU, Interdisciplinary Social Sciences, Be Prepared Consortium

Sessie 4. Presentaties:
1. Psychosociale steun voor verpleegkundigen en verzorgenden bij een pandemie: Een handreiking met praktische adviezen voor zorgprofessionals, managers en HR-medewerkers

Het is belangrijk zorgprofessionals vanuit hun werkomgeving te ondersteunen, zodat zij ook tijdens een pandemie mentaal gezond blijven. Daarom ontwikkelden Nivel en ARQ een handreiking met praktische adviezen voor psychosociale ondersteuning tijdens de drie fasen van een pandemie. In deze presentatie licht ik toe hoe deze handreiking tot stand kwam en welke ondersteuning verpleegkundigen en verzorgenden zelf wensen bij een pandemie

Spreker: Sofie Noorland, Nivel

2. Hoe herstellen jongeren van eenzaamheid na de coronapandemie? Een onderzoek naar trajecten en risicofactoren in Nederland.

Corona (COVID-19) had een negatieve impact op eenzaamheid onder jongeren. Het verloop ervan blijft echter onduidelijk. We wilden (a) trajecten en risicofactoren van eenzaamheid onder jongeren tussen maart 2022 (T1) en maart 2024 (T9) identificeren, en (b) testen of het toevoegen van kwalitatieve gegevens over zelfervaren pandemische effecten deze trajecten beter kunnen verklaren.

Spreker: Imme Rahmon, RIVM

3. Wat verstaan burgers onder pandemische paraatheid? Een vergelijkende studie in vier Europese landen

Wat verstaan burgers onder paraatheid van zichzelf, hun werkgever en de overheid in Nederland, Spanje, Slovenië en Ierland? We analyseren barrières en drijfveren, evenals psychosociale factoren (zoals mentale gezondheid, veerkracht en sociale steun) die de paraatheid beïnvloeden. Verschillende paraatheidsprofielen geven inzicht in hoe burgers ondersteund kunnen worden in pandemische paraatheid.

Sprekers: Jet Sanders, RIVM & Mart van Dijk, RIVM

Preventiegedrag – determinanten, communicatie en interventies

Sessie 1. Interactieve sessie: Wie moet wat doen voor pandemische paraatheid?

In deze sessie maken we een gedragsanalyse. Als van burgers tijdens een pandemie een specifiek gedrag wordt gevraagd, bijvoorbeeld ‘testen’, wat hebben zij dan nodig om dat kunnen doen? Wat vraagt dat van andere actoren, en wat hebben zij nodig om dat te kunnen bieden? En wat moet dan in een koude fase al gebeuren?

Sprekers: Floor Kroese, RIVM, Jet Sanders, RIVM, Mart van Dijk, RIVM & Saskia Euser, RIVM

Sessie 2. Interactieve sessie: Effectieve risicocommunicatie bij pandemieën: Samen werken aan betere oplossingen

Hoe kunnen we tijdens een pandemie burgers beter bewust maken van risico’s en hen ondersteunen bij het nemen van geïnformeerde keuzes? In deze interactieve sessie delen onderzoekers nieuwe inzichten uit recent onderzoek, gevolgd door succesvolle praktijkvoorbeelden. Samen met het publiek verkennen we strategieën voor effectieve risicocommunicatie en het beter ondersteunen van kwetsbare en moeilijk bereikbare groepen in toekomstige pandemieën.

Sprekers: Sara Groos, Amsterdam UMC & Adriana Solovei, UvA

Sessie 3. Presentaties:
1. Gedwongen of vrijwillige gedragsverandering? De impact van de coronamaatregelen op naleving

Tijdens de coronapandemie waren veel maatregelen gericht op het aanzetten tot of het afdwingen van gedragsverandering bij de Nederlandse bevolking. Om de effectiviteit hiervan te onderzoeken, is het belangrijk ook rekening te houden met autonome gedragsverandering. We presenteren de resultaten van ons onderzoek naar de relatieve invloed van restrictief beleid, gedragsadvies en autonome gedragsverandering tijdens de coronapandemie.

Spreker: Carlijn Bussemakers, Radboudumc

2. Sociaalpsychologische determinanten van contactwaarschuwing bij studenten met schurft: kwalitatieve studie

Voor het voorkomen van verspreiding schurft is het cruciaal dat geïnfecteerde personen hun contacten op tijd waarschuwen. Het doel van dit onderzoek is om te achterhalen in hoeverre de studenten met scabiës al hun contacten waarschuwen en welke sociaalpsychologische determinanten daarop van invloed zijn. Tijdens de presentatie zal nader worden ingegaan op deze determinanten.

Spreker: Sunia Somra, GGD Rotterdam-Rijnmond, Erasmus MC

3. Pootjes en pathogenen: Adoptie en implementatie van zoönose voorlichting door dierenartsen

Zoönosen, ziekten die worden overgedragen tussen dieren en mensen, vormen meer dan 60% van alle infectieziekten bij mensen en 75% van de opkomende infectieziekten wereldwijd. Dierenartsen kunnen een belangrijke rol spelen in het voorkomen van zoönosen via educatie en preventieve interventies. Dit onderzoek richt zich op de (determinanten van) adoptie en implementatie van voorlichting over zoönose door dierenartsen aan huisdiereigenaren.

Spreker: Fraukje Mevissen, GGD Rotterdam-Rijnmond

Sessie 4. Presentaties:
1. De MICK-studie: een interventie om vaccinatie-acceptatie te verhogen

Wereldwijd is er een afname in de vaccinatiegraad. Hoe kunnen we dit als zorgprofessionals aanpakken?
In deze presentatie bespreken we een multi-component interventie die bij de GGD Zuid Limburg werd toegepast om vaccinatie-acceptatie effectief te verhogen en twijfel over vaccinaties te verminderen.
De interventie bestond uit telefonische uitnodigingen, motiverende gespreksvoering en vaccinatie-afspraken op locatie.

Spreker: Veja Widdershoven, GGD Zuid-Limburg

2. Hoe de impact van vaccinatiecommunicatie wordt beïnvloed door het ‘feature positive effect’

Wij onderzochten en vonden een ‘bias’ in de verwerking van vaccinatiecommunicatie. Namelijk: afwezige vaccinatie-gerelateerde gebeurtenissen (bv. geen bijwerkingen) worden minder goed onthouden en als minder belangrijk beschouwd dan aanwezige gebeurtenissen (wel bijwerkingen). Deze resultaten helpen mogelijk verklaren waarom vaccinatie-kritische informatie zo aantrekkelijk is ten opzichte van evidence-based informatie.

Spreker: Lisa Vandeberg, RU

3. Emoties en ondersteuningsbehoeften tijdens het vaccinatie-besluitvormingsproces van ouders van jonge kinderen

We voerden interviews uit met ouders van jonge kinderen over de ervaren emoties en ondersteuningsbehoeften tijdens de vaccinatiebesluitvorming. Genoemde emoties betroffen onder meer wantrouwen, vertrouwen, angst, blijdschap, waakzaamheid en kalmte. Ondersteuningsbehoeften omvatten bevestiging en onafhankelijke informatie. De verschillen en overeenkomsten tussen ouders die wel versus niet twijfelden worden besproken in de presentatie.

Spreker: Sanne Minkenberg, GGD Brabant-Zuidoost

Effectieve beleidsadvisering

Sessie 1. Interactieve sessie: Gezondheidsvaardigheden en Pandemische Paraatheid: Communicatie -en Beleidsuitdagingen en Aanbevelingen

Tijdens de COVID-19-pandemie werden burgers overspoeld met informatie. Gezondheidsvaardigheden zijn essentieel om deze informatie te begrijpen en toe te passen, maar 25-30% van de bevolking heeft hier moeite mee. In deze workshop presenteren RIVM en TNO hun onderzoek naar effectieve communicatie tijdens pandemieën. We bespreken lessen uit COVID-19 en strategieën voor verbeterde communicatie en beleid. Deelnemers werken in subgroepen aan implementatieplannen en sluiten af met een plenaire discussie over concrete actiepunten.

Sprekers: Zeena Harakeh, TNO & Tess de Valk, RIVM

Sessie 2. Interactieve sessie: Simulatie workshop: integrale advisering tijdens een pandemische uitbraak

In deze interactieve simulatie workshop werken deelnemers aan een scenario waarin een onbekend virus zich snel verspreidt. Door sociaal-maatschappelijke en biomedische perspectieven te integreren, formuleren zij wetenschappelijk onderbouwd advies voor beleidsmakers. De nadruk ligt op interdisciplinair samenwerken, reflectie op waarden en besluitvorming onder tijdsdruk in crisissituaties.

Sprekers: Charlotte Waltz, Erasmus MC & Bart Blokland, Erasmus MC

Sessie 3. Presentaties:
1. Wetenschappelijke adviesmechanismes in crisis: Een vergelijkende casestudie van zeven Europese landen ten tijden van COVID-19

Wetenschappelijke adviesmechanismen variëren sterk in Europa qua structuur, interdisciplinaire integratie, politieke invloed en publieke betrokkenheid. In dit lopende vergelijkende onderzoek analyseren we hoe wetenschappelijk advies werd ontwikkeld, doorgegeven en toegepast tijdens de pandemie door middel van interviews met sleutelfiguren in geselecteerde Europese landen. Voorlopige bevindingen benadrukken het belang van interdisciplinaire en transparante adviesprocessen voor effectiever crisismanagement.

Spreker: Tomris Cesuroglu, Erasmus MC

2. Van inzicht naar impact: een interviewstudie met beleidsmakers over het gebruik van sociaal- en gedragswetenschappelijk beleidsadvies in crisistijd

In deze interviewstudie hebben we onderzocht welke factoren van invloed waren op het gebruik van sociaal- en gedragswetenschappelijke (SBS) beleidsadviezen tijdens COVID-19 in Nederland. We hebben verschillende factoren geïdentificeerd die een rol speelden bij de toepassing van SBS-adviezen tijdens de pandemie en pleiten voor een sterkere institutionele positionering van SBS-expertise binnen de crisisbesluitvorming.

Spreker: Joni Jacobs, Radboudumc

3. Tussen papier en praktijk: een documentanalyse van de kwaliteit van Europese sociaal- en gedragswetenschappelijke beleidsbrieven tijdens COVID-19

In deze documentstudie hebben we de inhoud en opzet van pandemische beleidsbrieven vanuit de sociale- en gedragswetenschappen (SBS) geanalyseerd die zijn geschreven tijdens COVID-19 in vier Europese landen. We hebben zowel best practices als verbeterpunten geïdentificeerd, met als doel de bruikbaarheid van SBS-beleidsadvies in toekomstige crises te verbeteren.

Spreker: Marijn de Bruin, RIVM, Radboudumc

4. Makkelijker gezegd, dan gedaan! Omgaan met wetenschappelijke onzekerheid in COVID-19 beleid: interviewstudie met experts, beleidsmakers en communicatie professionals.

Ondanks grote onzekerheden aan het begin van de COVID19-pandemie ontbrak het in de communicatie naar het publiek vaak aan verwijzingen naar de onzekerheid van wetenschappelijke kennis. Pas later benoemden politici en experts vaker de risico’s en onzekerheden. In deze presentatie bespreek ik hoe experts, beleidsmakers en communicatieprofessionals omgingen met deze onzekerheden, en wat er zo moeilijk is.

Spreker: Danielle Timmermans, Amsterdam UMC

Sessie 4. Presentaties:
1. Fuzzy Cognitive Mapping en Group Model Building als hulpmiddelen voor effectief vaccinatiebeleid

Vaccinatiebereidheid is complex en wordt beïnvloed door individuele, omgevings- én beleidsfactoren. Met Fuzzy Cognitive Mapping en Group Model Building brachten we deze dynamiek in kaart. Tijdens groepssessies met beleidsmakers maakten we de stap van systeemkennis naar (beleids)interventies die rekening houden met de complexe samenhang tussen factoren over de tijd.

Spreker: Charlotte Anraad, UM

2. De impact van controlemaatregelen op het aantal contacten voorspellen met data over tijdsbesteding

Transmissie van infectieziektes wordt bepaald door contacten tussen vatbare en besmettelijke personen. Tijdens de COVID-19 pandemie was er geen systematische methode waarmee de impact van toekomstige controlemaatregelen op het aantal contacten kon worden voorspeld. In deze studie gebruikten we de wekelijkse tijdsbesteding van Nederlanders om deze impact te voorspellen.

Spreker: Willem Frederiks, RIVM

3. Kennisbasis voor sociaal-maatschappelijke gevolgen van crises (SCP)

Tijdens crises zoals pandemieën wil het SCP snel in kaart brengen hoe Nederland er op sociaal-maatschappelijk gebied voorstaat en welke effecten er verwacht kunnen worden van crisis(maatregelen). We presenteren onze plannen op dit gebied en identificeren mogelijkheden voor (en noodzaak tot!) samenwerking met andere kennisinstellingen.

Spreker: Roelof Schellingerhout, SCP